کاربرد دیگ بخار در صنایع غذایی بسیار گسترده است. کاربرد دیگ بخار در صنایع لبنی بسیار حائز اهمیت است. دیگ بخار در صنایع لبنی در کارخانجات تولید شیر و محصولات لبنی، بیشترین انرژی حرارتی مصرفی در فرآیند تولید، استفاده می کند.
بنابراین بخش قابل توجهی از استفاده از سوخت فسیلی در کارخانجات شیر، عمدتاً مربوط به دیگ‌های بخار می‌باشد. البته مقداری سوخت فسیلی نیز جهت نیروگاه‌های تولید برق اضطراری در این کارخانجات، به کار برده می‌شود.
مصرف بخار تولید شده در این کارخانجات عموماً بصورت های زیر می‌باشد:
الف – در دستگاه های پاستوریزاسیون و استرلیزه و هموژنیزه نمودن شیر
ب – در گرمخانه های مورد استفاده برای تولید ماست و پنیر
ج – در مبدل های حرارتی برای گرم نمودن آب مصرفی و همچنین شوینده های بازی و اسیدی که در شستشوی مسیرها، تانک ها، پاستوریزاتورها، سبدها و بطری ها بکار می رود.
د – در پیشگرمکن‌ها و اواپراتورهای تولید شیر خشک
ه – در رادیاتور تولید هوای داغ یا بخار خشک مورد نیاز در خشک کن پاششی در واحد تولید شیر خشک (Spray dryer)
بعضی از کارخانجات شیر، در پروسه تولید شیرخشک برای گرم نمودن هوای داغ که برای خشک کن پاششی مورد نیاز است، از گرمکن یا هیتر غیر مستقیم استفاده می شود و در این گرمکن ها سوخت فسیلی بصورت مستقیم در مشعل گرمکن بکار می‌رود.
مقایسه میزان مصرف ویژه انرژی فسیلی در صنایع لبنی در ایران و جهان
در صنایع لبنی کشورهای پیشرفته جهان مثل استرالیا و کانادا که بیشترین میزان تولید فرآورده های لبنی دنیا را دارند، مصرف عمده انرژی فسیلی مصرفی جهت تولید بخار است، در زمانیکه کارکرد سیستم تولید و توزیع بخار مناسب و بهینه باشد، شاخص مصرف انرژی را می توان بر اساس میزان مصرف بخار نیز بیان نمود.
با بررسی که توسط سازمان بهره‌وری انرژی ایران از کارخانجات مختلف تولیده کننده محصولات لبنی صورت پذیرفته، می توان نتیجه گرفت متاسفانه شاخص مصرف ویژه انرژی فسیلی در این صنعت خیلی بیشتر از شاخص جهانی بوده و در اکثر موارد بیشتر از ۲ برابر است و فقط در بعضی کارخانجات مدرن و جدید این شاخص به شاخص های جهانی نزدیک می‌شود.
یعنی سیستم دیگ بخار در صنایع لبنی اکثر کارخانجات در ایران دارای راندمان بسیار پائینی می باشد و سوخت فسیلی در آن هدر می‌رود.
در مطلب بعدی راهکارهای کاهش مصرف انرژی فسیلی در صنعت شیر بررسی می شود.
با توجه به این مباحث بیشترین مصرف سوخت فسیلی، جهت تولید بخار می باشد. متاسفانه در اکثر موارد، شاخص مصرف دیگ بخار در ایران بیشتر از دو برابر استاندارد جهانی است.
راهکارهای بررسی شده و ارائه شده در صنعت شیر، با توجه به اینکه مصرف اصلی سوخت فسیلی جهت تأمین بخار مصرفی پروسه تولید، توسط دیگ های بخار انجام می گیرد، عموماً در جهت افزایش راندمان دیگ بخار و راهکارهای کاهش مصرف سوخت در آنها می باشد. همچنین راهکارهایی جهت جلوگیری از اتلاف حرارت در مسیر انتقال بخار و مراکز استفاده از بخار در پروسه، ارائه شده است.
راهکارهایی جهت جلوگیری از اتلاف حرارت دیگ بخار در صنایع لبنی
- تنظیم نسبت هوا به سوخت در دیگ بخار (تنظیم درصد هوای اضافی در دیگ بخار)
- پیشگرم کردن هوای اولیه احتراق در دیگ بخار
- گرم نمودن آب تغذیه دیگ بخار با استفاده از بازیافت حرارت از آب زیرکش (Blow Down) دیگ بخار
- جلوگیری از نشتی بخار در سیستم انتقال بخار و ترمیم تله های بخار
- عایقکاری مناسب سیستم
- جلوگیری از اتلاف بخار در فرآیند تولید
- جلوگیری از نشتی آب گرم تغذیه دیگ بخار
- جلوگیری از اتلاف آب کندانس و بازگشت آن به سیستم دیگ بخار
- بهبود عملکرد پاستوریزاتورها و کاهش مصرف ویژه انرژی حرارتی
- کمپرسورها، جهت پیشگرم نمودن هوای احتراق دیگ بخار
- بازیافت هوای گرم خروجی از After Cooler
- صرفه جوئی در مصرف بخار کارخانجات شیر خشک
- بازیافت حرارت از خروجی دودکش هوای گرم خشک کن پاششی در کارخانجات تولید شیر خشک
- (Heat pump) بازیافت حرارت از شیر گرم توسط پمپ حرارت
منبع : وزارت نیرو – سازمان بهره وری انرژی ایران؛ پرتال جامع انرژی
سایر مقالات کاربردهای بخار:
کاربرد دیگ بخار در خشکشویی و لاندری
بررسی ۱۲ کاربرد دیگ بخار در صنایع مختلف | ساخت دیگ بخار برای کاربردهای متفاوت
عمل آوری بتن با بخار – استفاده از بخار در ساخت بتن
کاربرد دیگ بخار در صنعت داروسازی
کاربرد دیگ بخار برای تهیه رب گوجه فرنگی
کاربرد دیگ بخار در بیمارستان | اهمیت بخار برای بیمارستان
کاربرد بخار در صنعت تولید کاغذ
